بوته‌های آزمایش رهبری
قسمت پنجم
تاریخ انتشار : سپتامبر 2002
منتشر شده در مجله کسب‌و‌کار هاروارد
تولد دوباره در مواقع بسیار سخت: نئوتنی یا قدرت جوان ماندن
همه مصاحبه‌شوندگان ما، بوته آزمایش را فرصتی برای تولد دوباره توصیف می‌کردند؛ فرصتی برای یافتنِ معنا در وضعیتی که بسیاری از مردم آن را دلهره‌آور و فلج‌کننده می‌دانند. در این وضعیتِ بسیار سخت، این توانایی برای تولد دوباره، شبیه اکسیر جوانی ابدی است؛ یعنی نوعی نیرو، فکرِ باز و ظرفیتِ پذیرش شگفتی و تازگی که نقطه مقابل پیری و تکرار به حساب می‌آید.
اصطلاح «نئوتنی» را که طبق فرهنگ لغت امریکن هریتیج به معنی « حفظ خصوصیات کودکی و جوانی در موجوداتِ بزرگسالِ یک‌گونه» است، از زیست‌شناسی قرض گرفتیم تا این صفت، یعنی این شوق به یادگیریِ همیشگی را شرح دهیم که همه رهبرانی که با آن‌ها مصاحبه کردیم، فارغ از سنشان، این اشتیاق را از خود نشان دادند. آن‌ها پر از انرژی، کنجکاوی و اطمینان از این نکته بودند که جهان سرشار از شگفتی‌هایی است که همچون ضیافتِ بی‌پایانی پیش روی آن‌ها قرار گرفته است.
رابرت گالوین، رئیس سابق موتورولا که اکنون بیش از 70 سال سن دارد، در پایان هفته موج‌سواری می‌کند. آرتور لوییت، رئیس سابق هیئت‌مدیره کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا که امسال 71 ساله شد، همیشه مشتاق و آماده پیاده‌روی‌های بسیار طولانی است. فرانک گری، معمار معروف، با اینکه 72 سال سن دارد، بازیکن هاکی روی یخ است. اما میل به فعالیت جسمی، تنها خصوصیت نئوتنی نیست، بلکه اشتیاق برای یادگیری و رشد و حس کنجکاوی و شور و شوق برای زندگی نیز از دیگر علائم آن به حساب می‌آید.
برای آنکه درک کنیم چرا چنین خصوصیتی در یک رهبر تا این حد پررنگ است، خوب است نگاهی کوتاه به اصل علمی پشت این پدیده بیندازیم؛ اصلی که نئوتنی را نیروی محرکه تکامل معرفی می‌کند. جذابیت و خصوصیتِ نوع خاصی از گرگ‌های دوران باستان و شباهتِ آن‌ها به توله‌سگ‌ها بود که باعث شد آن‌ها به سگ تکامل یابند. انسان‌ها طی هزاران سال به گرگ‌هایی تمایل نشان می‌دادند که رفتاری دوستانه‌تر داشتند و خونگرم‌تر و کنجکاوتر بودند. طبیعی بود توجهِ انسان به گرگ‌هایی جلب شود که تمایل کمتری به حمله بدون هشدار قبلی داشتند، یا به‌آسانی چشم در چشم انسان‌ها می‌دوختند و نوعِ پاسخ‌های پرشور و شوقشان به مردم تا حدودی انسانی به نظر می‌رسید. در یک‌کلام، یعنی گرگ‌هایی که بیشتر از دیگر همتایان خود، شبیه سگ به نظر می‌رسیدند. آن‌ها نیز، مانند نوزادِ انسان، خصوصیاتِ فیزیکیِ خاصی دارند که فرد را ترغیب به پروراندن و تربیتشان می‌کند.
نوزادِ انسان، وقتی بزرگسالی را می‌بیند، اغلب با لبخندی کوچک واکنش نشان می‌دهد که به‌تدریج، به خنده‌ای پر از شادی تبدیل می‌شود که احساس شادی مضاعفی به آن فردِ بزرگسال می‌دهد. مطالعات اخیر درباره ارتباط بین انسان‌ها نشان می‌دهد که شیردهی و تعاملاتِ صمیمی با نوزاد، اکسی توسین را در بدنِ مادر افزایش می‌دهد. اکسی توسین، هورمونِ آرامش‌بخش و نشاط‌آوری است که پادزهرِ قدرتمندی برای کورتیزول، هورمونِ ناشی از استرس، محسوب می‌شود. اکسی توسین مانند چسبی است که انسان‌ها را به یکدیگر پیوند می‌دهد؛ نگاه و رفتارِ متمایزِ کودک، باعث می‌شود اکسی توسین در بدنِ بزرگسالِ خوشبختِ مقابلش، آزاد شود و جریان یابد. ظاهرِ کودکان که باعث می‌شود هر وقت آن‌ها را می‌بینیم بگوییم «آخی!» و دیگر رفتارهای محرکِ اکسی توسین، بزرگسال را به پرورش و تربیتِ نوزاد ترغیب می‌کند؛ خصلتی حیاتی برای زنده ماندنِ این موجودات آسیب‌پذیر که هنوز رشدشان کامل نشده است.
قدرتِ نئوتنی در جذبِ سرپرست و پرورش‌دهنده به شکلی واضح در اتحاد شوروی سابق، نشان داده شد. 40 سال پیش، یک دانشمند اهلِ شوروی، تصمیم گرفت با هدف دستیابی به تواناییِ نئوتنی، در یک مزرعه تولیدِ خز در سیبری، مبادرت به جفت‌گیری روباه‌های نقره‌ای کند. هدفِ او دستیابی به روباه‌های اهلی‌تری بود که هنگام انتقال به سلاخ خانه، در مقایسه با روباه‌های معمولی، سروصدای کمتری ایجاد کنند. در این راستا فقط حیواناتی پرورش داده می‌شدند که نسبت به دیگران دست‌یافتنی‌تر بودند و پرخاشگریِ کمتری داشتند. این آزمایش، به مدت 40 سال ادامه یافت و امروزه پس از 35 نسل، این مزرعه تبدیل به خانه گونه‌ای از روباه‌های اهلی‌شده که برخلاف اجدادِ وحشی‌شان، بیشتر شبیهِ بچه روباه و حتی سگ به نظر می‌رسند و رفتار می‌کنند. تغییراتِ جسمی این موجودات، قابل‌توجه است( برخی از آن‌ها گوش‌های آویزان و سگ مانندی دارند)؛ اما آنچه حیرت‌انگیز است، تغییری است که نئوتنی در واکنش انسان نسبت به آن‌ها به وجود آورده است. پرورش‌دهندگان این حیوانات نئوتنیک(نوزادگونه) به‌جای اینکه از آرامش آن‌ها هنگامِ انتقال به سلاخ خانه خوشحال باشند، مجذوبِ این موجودات ملوس و دوست‌داشتنی شده‌اند. به نظر می‌رسد پرورش‌دهندگان با روباه‌ها چنان پیوندِ نزدیکی برقرار کرده‌اند که تلاش می‌کنند راهی برای نجاتِ آن‌ها از سلاخی پیدا کنند.
Leadership test plants
part 5
ترجمه و تدوین از وبسایت شخصی دکتر سعید سعیدی‌پور
انتشار مطالب فقط با ذکر منبع این وبسایت مجاز است.
